De energietransitie in Europa bevindt zich op een cruciaal kruispunt. De afgelopen jaren heeft de EU grote stappen gezet richting schone energie, meer veerkrachtige netwerken en het loskoppelen van economische groei en CO₂-uitstoot. Toch zijn de energieprijzen nog altijd onacceptabel hoog—voor zowel huishoudens als industrie. De Europese Commissie presenteerde daarom begin 2025 een nieuw actieplan: het Actieplan voor Betaalbare Energie (Affordable Energy Action Plan).
Waarom dit actieplan?
De hoge energierekening is een groeiend probleem:
- Energiearmoede: Meer dan 46 miljoen Europeanen kunnen hun energierekening moeilijk betalen.
- Concurrentiedruk: De energieprijzen voor Europese industrieën zijn in 2023 bijna verdubbeld ten opzichte van het gemiddelde in 2014-2020. De elektriciteitsprijs lag in het tweede kwartaal van 2024 ruim twee keer zo hoog als in de VS (2,2x) en het dubbele van China (2,0x).
- Risico op de-industrialisatie: Door de hoge prijzen dreigt productie uit Europa te verdwijnen. Dit raakt de economische en geopolitieke positie van de EU.
De oorzaak? Europa is nog te afhankelijk van dure geïmporteerde fossiele brandstoffen (90% van het aardgas wordt geïmporteerd), de energiemarkt is nog niet optimaal geïntegreerd, en systeemkosten (zoals netwerken en belastingen) zijn te hoog. Zonder versnelling van de energietransitie lopen de jaarlijkse kosten alleen maar verder op.
Wat levert actie op?
Volgens de Commissie kan tijdig handelen de EU op termijn jaarlijks tot €130 miljard besparen op fossiele brandstoffen (tegen 2030), met extra voordelen voor consumenten en bedrijven. Ook kan de EU tot €43 miljard per jaar besparen door betere marktintegratie, en wordt de behoefte aan investeringen in netwerken en flexibiliteit flink gereduceerd.
De vier pijlers van het actieplan
Het plan is opgebouwd rond vier duidelijke pijlers, met acht concrete maatregelen.
1. Lagere energiekosten voor iedereen
- Betaalbare elektriciteitsrekeningen: Door efficiëntere netwerktarieven en lagere belastingen/heffingen kunnen rekeningen flink omlaag. Huishoudens kunnen €150-200 per jaar besparen door over te stappen op een goedkopere leverancier en tot €500-1.100 per jaar door deelname aan energiegemeenschappen.
- Stabielere prijzen via lange-termijncontracten: De EU stimuleert langetermijncontracten voor hernieuwbare stroom (PPA’s), zodat zowel bedrijven als energieproducenten profiteren van voorspelbare prijzen.
- Sneller vergunningen voor schone energie: Vergunningstrajecten voor bijvoorbeeld windparken kunnen drastisch korter, van soms 10-17 jaar naar minder dan zes maanden voor eenvoudige projecten.
- Investeren in slimme netwerken en flexibiliteit: Er komen stevige investeringen in moderne, digitale elektriciteitsnetten en in systemen voor opslag en vraagsturing. Dit helpt om prijsschommelingen te dempen en pieken in de stroomvraag op te vangen.
- Gasmarkten transparanter: Een speciale taskforce houdt toezicht om marktmanipulatie te voorkomen, en de EU onderhandelt gezamenlijk met LNG-leveranciers voor betere prijzen.
- Meer energie-efficiëntie: Meer kapitaal en steun voor bedrijven en huishoudens die investeren in isolatie, slimme apparaten en zuinige installaties.
2. Voltooiing van de energie-unie
Om echt een geïntegreerde Europese energiemarkt te creëren, zet de EU in op:
- Een gezamenlijk actieplan voor elektrificatie en warmte/koeling
- Versterkte samenwerking rond digitalisering en AI in de energiesector
- Jaarlijks honderden miljarden aan investeringen in netwerken en hernieuwbare energie
- Oprichting van een Taskforce Energie-unie om Europese samenwerking te coördineren
3. Investeringen en leveringszekerheid garanderen
Het investeringsklimaat voor duurzame energie wordt verbeterd door:
- Een ’tripartiet contract’ tussen overheden, energieproducenten en industrie om investeringen voorspelbaarder te maken
- Meer zekerheid voor bedrijven die willen verduurzamen, bijvoorbeeld via langetermijncontracten en duidelijke regels
4. Weerbaarheid bij toekomstige energiecrises
De EU neemt maatregelen om de leveringszekerheid en prijsstabiliteit te vergroten, zoals:
- Snelle inzet van vraagreductie bij pieken (belonen van energiebesparing)
- Nauwere samenwerking tussen landen bij plotselinge regionale prijsschokken
- Strenger toezicht op strategische reserves en grensoverschrijdende netcapaciteit
Conclusie: een stap naar een concurrerend en sociaal Europa
Met het Actieplan voor Betaalbare Energie wil de Europese Commissie laten zien dat de energietransitie niet alleen noodzakelijk is voor het klimaat, maar ook voor betaalbaarheid, sociale rechtvaardigheid en de concurrentiepositie van Europa. De komende jaren moeten uitwijzen of de lidstaten, industrie en burgers samen deze omslag kunnen maken. De Commissie monitort de voortgang en zal jaarlijks rapporteren.
Energie is en blijft de ruggengraat van de Europese economie. Dit actieplan is een belangrijke stap om de voordelen van een schone, betaalbare en inclusieve energietoekomst voor iedereen in Europa te ontsluiten.
Bron: Europese Commissie, COM(2025) 79 final, februari 2025
Wil je meer weten of het volledige document lezen? Bekijk hier het officiële actieplan (in alle EU talen)