Een verkenning voor Nederland in 2050
Inleiding
Nederland wil rond 2050 klimaatneutraal zijn. Door elektrificatie en grootschalige waterstofproductie kan de elektriciteitsvraag tegen die tijd verdubbelen. Nederland kiest voor een dominante rol voor variabele hernieuwbare energie (VRE), zoals wind en zon. Maar het kabinet Schoof, evenals de vorige regering zet ook in op kernenergie. Maar past kernenergie in zo’n systeem? Kan het bijdragen aan stabiliteit en flexibiliteit, of werkt het juist verstorend? Hieronder verkennen we deze vragen specifiek voor Nederland in 2050.
1. De systeemuitdaging in 2050
- Uit scenarioanalyses van TNO blijkt dat zelfs bij maximale inzet van wind- en zonne-energie rond 2050 tekorten ontstaan voor grootschalige waterstofproductie, tenzij aanvullend nucleair vermogen wordt gerealiseerd. Zonder kernenergie zal de stroomvoorziening tijdens langdurig windstille en donkere periodes ontoereikend zijn (TNO, TRANSFORM-scenario’s, 2024).
- Het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) benadrukt daarom dat het vooraf uitsluiten van opties zoals kernenergie, CCS, of biomassa de route naar klimaatneutraliteit moeilijker, duurder of zelfs onmogelijk kan maken. Er is een duidelijke behoefte aan een integrale aanpak, waarbij verschillende CO₂-vrije technieken naast elkaar bestaan (PBL, 2024).
Samenvattend: zelfs bij een aandeel van ruim 70% wind- en zonne-energie blijft betrouwbare en regelbare capaciteit noodzakelijk om seizoens- en weekfluctuaties te kunnen opvangen (FLEXNET, PBL, 2024).
2. Kernenergie: eigenschappen en bijdrage
| Eigenschap | Belang voor het energiesysteem in 2050 |
| CO₂-vrij en betrouwbaar | Biedt constante stroom zonder CO₂-uitstoot en vermindert afhankelijkheid van fossiele brandstoffen (IEA, 2024). |
| Flexibel inzetbaar | Moderne kernreactoren kunnen hun vermogen flexibel aanpassen (50–100%) met rampsnelheden van 3–5% per minuut, zoals dagelijks wordt toegepast in Frankrijk (EUR, 2024). |
| Ondersteuning netwerkstabiliteit | Kerncentrales leveren essentiële diensten zoals inertia en frequentieregeling om verstoringen tegen te gaan en het net stabiel te houden—een taak die belangrijker wordt naarmate converter-gekoppelde wind- en zonneparken de natuurlijke systeeminertie vervangen. |
| Proceswarmte en waterstofproductie | Nieuwe generaties (HTR’s en SMR’s) kunnen hoge temperatuurwarmte leveren voor industrie en elektrolysers, wat groene waterstof goedkoper maakt (TNO/NRG-PALLAS, 2024). |
3. Nederlandse plannen en mogelijkheden
Nederland heeft ambitieuze nucleaire plannen:
- Bestaande kerncentrale Borssele: Momenteel is de vergunning verlengd tot eind 2033. Verlenging tot voorbij 2033 wordt onderzocht, maar is nog onzeker (Autoriteit Nucleaire Veiligheid en Stralingsbescherming, 2024).
- Nieuwe reactoren: Volgens het coalitieakkoord uit 2024 start Nederland voorbereidingen voor twee nieuwe grootschalige Gen-III+ reactoren met een gezamenlijke capaciteit van circa 3 GW, die halverwege de jaren 30 operationeel moeten zijn (Coalitieakkoord, 2024). In het regeerprogramma van het kabinet Schoof (september 2024) wordt gesproken over plannen voor in totaal vier nieuwe kerncentrales met een gezamenlijke capaciteit van ruim 6–7 GW. De oplevering wordt voorzien vanaf de late jaren 30, waarbij de locaties uiterlijk in 2027 moeten worden vastgesteld (Kabinet Schoof, 2024).
- Kleine modulaire reactoren (SMR’s): Studies van TNO en NRG geven aan dat er potentieel ruimte is voor 2 tot meer dan 13 kleinere modulaire reactoren in 2050 voor lokale stroomvoorziening en industriële warmteproductie (TNO/NRG-PALLAS, 2024).
Bij een verwachte elektriciteitsvraag van circa 300 TWh in 2050 (met een mogelijke bandbreedte van ±50 TWh) zouden 3–5 GW aan kernenergie circa 8–13% van de jaarlijkse stroomproductie kunnen leveren. Belangrijker is echter de bijdrage aan betrouwbare firm capaciteit: dit aandeel zou 25–35% kunnen zijn (Witteveen+Bos, KIVI, 2024).
4. Strategische relevantie voor Nederland
- Leveringszekerheid en autonomie: Kernenergie vermindert afhankelijkheid van geïmporteerd LNG en waterstof uit geopolitiek onzekere regio’s (Coalitieakkoord, 2024).
- Aantrekkelijk vestigingsklimaat: Constante beschikbaarheid van groene stroom maakt Nederland aantrekkelijk voor duurzame industrieën zoals batterijproductie, elektrolysers en datacenters.
- Kostenverlaging energiesysteem: Internationale analyses (zoals van het IEA) laten zien dat kernenergie in combinatie met VRE kostenefficiënter is dan scenario’s met uitsluitend wind, zon en grootschalige seizoensopslag (IEA, 2024).
5. Voor- en nadelen van kernenergie in Nederland
| Aspect | Voordelen | Nadelen |
| Technisch | • Hoge beschikbaarheid (≥ 90%)• Biedt inertia/volt- en frequentieondersteuning• Load-following tot 5% Pnom/min | • Lange bouwtijd (±10 jaar)• Beperkte flexibiliteit bij zeer lage vollastprijzen |
| Economisch | • Drukt systeemkosten bij >70% VRE (IEA 2024)• Creëert hoogwaardige (regionale) werkgelegenheid | • Hoge CAPEX (≥ €6–8 mrd/GW)• Project- en renterisico’s |
| Maatschappelijk | • Minder importafhankelijkheid LNG/H₂• 24/7-groene stroom bevordert vestiging batterij/elektrolyser-industrie | • Afvalbeheer tot >100.000 jaar• Publiek draagvlak varieert (±50% steun, SCP 2025) |
6. Uitdagingen en randvoorwaarden
- Tijd en financiering: Locatiekeuze voor nieuwe centrales wordt pas na 2025 verwacht, wat druk legt op vergunningverlening, financiering (zoals Contracts-for-Difference of gereguleerde tarieven), en lokale draagvlakvorming (Ministerie EZK, 2024).
- Flexibiliteit in marktontwerp: Financiële prikkels zijn noodzakelijk om kernreactoren flexibel te laten opereren. Capaciteitsvergoedingen kunnen hierin een rol spelen.
- Publiek draagvlak: Cruciaal blijft heldere communicatie over langetermijnopslag van nucleair afval en participatie van lokale gemeenschappen bij besluitvorming.
Praktische aanbevelingen
- Overheid: Neem uiterlijk in 2027 een definitief besluit over locaties en marktvoorwaarden, zodat kernenergie vanaf circa 2040 bijdraagt aan de energiemix.
- Bedrijfsleven: Onderzoek mogelijkheden voor langjarige ‘24/7-PPA’s’ met toekomstige kerncentrales om CO₂-uitstoot en prijsrisico’s structureel te verminderen.
- Onderwijs en onderzoek: Zet versneld in op het opleiden van nucleaire specialisten en technici om aan de toenemende vraag naar gekwalificeerd personeel te voldoen.
Bronnen (selectie)
- TNO (2024), TRANSFORM-scenario’s voor het elektriciteitssysteem
- Planbureau voor de Leefomgeving (2024), Klimaatneutrale energiescenario’s
- IEA (2024), Nuclear Power and System Costs in Clean Transitions
- EUR (2024), European Utility Requirements for LWR Nuclear Power Plants
- Regeerprogramma Kabinet Schoof (2024), www.rijksoverheid.nl
- SCP (2025), Publieke opinie over kernenergie